Sanktuarium NMP Lelowskiej

Kościół parafialny św. Marcina w Lelowie wzniesiony został w XIV w. przez Kazimierza Wielkiego. Król nadał zresztą osadzie (około 1340 r.) prawa miejskie oraz obwarował ją murami obronnymi. Po trzech wiekach świątynia uległa pożarowi - w 1638 r. Została wówczas odbudowana i gruntownie przekształcona. Pierwotnie, w nieistniejącym do dziś kościele franciszkańskim w Lelowie, w głównym ołtarzu znajdował się obraz Matki Bożej Pocieszenia, otoczony wielką czcią przez miejscowych oraz przybywających nawet z daleka pielgrzymów. Kult Matki Bożej utrwalili franciszkanie, zakładając funkcjonujące tutaj w drugiej połowie XVIII w. Bractwo Matki Bożej Pocieszenia. Rząd carski w r. 1819 skasował klasztor, czego następstwem była także rozbiórka kościoła klasztornego - dokonywana stopniowo do 1868 r. Sam ołtarz z cudownym obrazem przeniesiono ok. 1831 do kościoła parafialnego, gdzie nadal rozwijał się kult maryjny. Już 3 września 1939 r. pod Lelowem znaleźli się Niemcy, tocząc w tutejszych lasach bitwę z wycofującym się wojskiem polskim.

Hitlerowcy rozstrzelali w Lelowie 16 cywilów oraz dokonali licznych podpaleń. Pod wieczór 4 września niemieccy okupanci postanowili spalić zabytkowy kościół, tak, by zgorzało w nim wszystko, czego nie zdołano wywieźć, a więc także obraz Matki Bożej. Spalono kościół, jak również demonstracyjnie podpalono XVIII-wieczny krucyfiks. Czterech mieszkańców, którzy nie chcieli wykonać polecenia podpalenia krzyża, zostało zamordowanych. Byli to Ignacy Trenda (dziś będący kandydatem na ołtarze), Jan Ilczuk, Władysław Filewski i Stanisław Brodziński. Pomimo podpalenia przez Niemców, rzeźba Ukrzyżowanego w cudowny sposób ocalała. Dziś znajduje się w prezbiterium kościoła. Świątynię w latach powojennych odbudowano. Namalowany nowy obraz Matki Bożej poświęcony został w 1948 r. w Krakowie, a następnie przeniesiony w uroczystej procesji do Lelowa. Rok później na obrazie zawisły korony.

Główne uroczystości: 16 lipca